Kosmetyka jest dzidziną działalności człowieka, służącą zaspokajaniu jego potrzeb zdrowotnych, czy też estetycznych. Można zaryzykowac stwierdzenie, że w obecnych czasach kosmetyki wychodzą naprzeciw najbardziej elementarnym oczekiwaniom współczesnego człowieka. Nowoczesna kosmetyka korzysta z osiągnięc wielu różnych dziedzin wiedzy i obejmuje zagadnienia często dośc odległe od siebie. Znajduje to odbicie w podziale kosmetyki na trzy działy:

kosmetyka dekoracyjna

kosmetyka lekarska, czyli kosmetologia

kosmetyka pielęgnacyjna i zachowawcza

Kosmetykę dekoracyjną można opisac jako sztukę upiększnia ciała i podkreślania urody. Przykładowo zabiegi farbowania włosów, czy też malowania oczu są praktykowane już co najmniej od 5,5 tysiąca lat, przy czym w przeszłości stosowane do tych celów środki stanowiły nieokreślone mieszaniny ziół i związków mineralnych.

Kosmetologię można natomiast określic jako wyodrębniony z dermatologii kosmetycznej dział wiedzy zajmujący się przedłużaniem i przywracaniem urody ciała, a zwłaszcza twarzy. Do zadań kosmetologii należy również leczenie stanów chorobowych skóry, chorób włosów, a także lkikwidacja pewnych wad urody np. zmiana kształtu płytki paznokciowej.

Z punktu widzenia farmaceuty najciekawszym działem kosmetyki jest dział trzeci, zajmujący się zagadnieniami kosmetyki pielęgnacyjno-zachowawczej. Dział ten poświęcony jest przede wszystkim zabiegom kosmetycznym, mającym na celu podkreślenie oraz "wzmocnienie" urody dzięki pięknej i zadbanej skórze. Ta gałąź kosmetyki obejmuje zagadnienia higieny ciała oraz wiele miejsca poświęca trosce o zdrowy i ładny wygląd, zadbaną cerę, włosy, czy paznokcie. Osiąga się to za pomocą całego zestawu preparatów kosmetycznych obejmujących m.in. środki myjące i pielęgnujące ciało, poprawiających kondycję włosów i skóry czy też artykuły higieny jamy ustnej i higieny osobistej.

Opis niektórych tego typu preparatów znajduje się poniżej:

Pudry

Stosowanie pudrów kosmetycznych ma na celu zabezpieczenie skóry przed niekorzystnym wpływem czynników atmosferycznych, wchłonięcie nadmiaru wydzielanego potu, a także tuszowanie drobnych skaz skóry lub nadanie jej "świeżego" wyglądu. Podstawowymi składnikami pudrów kosmetycznych są związki chemiczne pochodzenia naturalnego (polisacharydy, związki pochodzenia mineralnego), lub też syntetycznego. Składnik pudru, tworzący jego główną masę powinien w zależności od przeznaczenia preparatu charakteryzowac się odpowiednio dobranymi właściwościami chłonącymi, chłodzącymi, poślizgowymi, przyczepnymi, bądź kryjącymi i nie wywoływac przy tym podrażnień. Przykładowo podstawą pudrów kosmetycznych o właściwościach chłodzących może byc skrobia, albo stearynian cynku lub glinu, które chłonąc wodę, a następnie wolno ją odparowując, chłodzą.

Substancje wchodzące w skład pudrów:

- związki wapnia

Do związków wapnia występujących w pudrach należą: węglan wapnia (kreda) CaCO3, jest on stosowany w tych preparatach ze względu na dobre właściwości kryjące, chłonące oraz przyczepnośc. Innymi często wykorzystywanymi związkami Ca stosowanymi w produkcji pudrów są nierozpuszczalne w wodzie stearynian wapnia (C17H35COO)2Ca i palmitynian wapnia (C15H31COO)2Ca - spełniają one rolę czynników matowiących i ułatwiających rozprowadzenie preparatu.

-związki cynku

Z połączeń cynku występujących w składzie pudrów, należy przede wszystkim wymienic tlenek cynku ZnO. Z powodu silnych właściwości chłonących, na skórę działa on wysuszająco, a ponadto ma dobre właściwości kryjące, wykazując podobnie jak inne związki cynku aktywnośc antyseptyczną. Wadą tlenku cynku są natomiast właściwości alergizujące. W kosmetyce jest on również stosowany jako składnik preparatów do polerowania paznokci, maseczkach do twarzy, maści cynkowej, kremach i pomadkach. W skład pudrów wchodzą również takie związki Zn jak: (C10H21COO)2Zn - undekanian cynku, (C13H27COO)2Zn - mirystynian cynku, oraz (C11H23COO)2Zn - laurynian cynku.

- połączenia organiczne

Spośród związków naturalnych stosowanych do produkcji pudrów wykorzystywane są skrobia i fibroina jedwabiu. Pudry z naturalną chemicznie nie modyfikowaną skrobią odznaczają się dobrymi właściwościami kryjącymi i chłonącymi, wywołują jednocześnie efekt chłodzący, oraz działają zmiękczająco na naskórek. Fibroina jedwabiu jest substancją o budowie peptydowej, pudry zawierające tę substancję mają dobrą przyczepnośc i zdolnośc chłonięcia wilgoci, ale ich właściwości kryjące są przeciętne.

Środki rozjaśniające skórę

Środki rozjaśniające skórę stosowane są w celu usunięcia niepożądanych przebarwień, będących konsekwencją miejscowego i nadmiernego nagromadzenia melanin. Istnieją trzy sposoby postępowania kosmetycznego, pozwalające na pozbycie się plam barwnikowych na skórze.

Pierwszy z nich polega na zastosowaniu preparatów oksydacyjnie rozkładających miejscowo nagromadzone melaniny. Jako czynniki oksydacyjne (utleniające) stosuje się nadtlenek wodoru (H2O2), lub związki rozkładające się w środowisku wodnym z wytworzeniem nadtlenku wodoru. Należą do nich: nadtlenometaboran sodu (NaBO3), nadtlenek magnezu (MgO2), nadtlenek cynku (ZnO2), czy też Ortizon, będący adduktem mocznika i nadtlenku wodoru  (H2O2*H2NCONH2).

Drugi sposób usuwania przebarwień skóry polega na zahamowaniu wytwarzania nowych melanin. Uzyskuje się to za pomocą preparatów zawierających związki organiczne, lub sole nieorganiczne, które mają zdolnośc blokowania enzymów biorących udział w syntezie melanin. Do związków takich należą sole bizmutu, ponadto sole te chociaż same nie niszczą wytworzonych wcześniej melanin, to poprzez złuszczanie naskórka ułatwiają ich usunięcie, co przyspiesza proces rozjaśniania skóry. Z związków organicznych silnie hamujących biosyntezę melanin są hydrochinony. Właściwośc ta została wykryta przypadkowo, kiedy szukano przyczyny zahamowania pigmentacji skóry rąk w przypadkach używania gumowych rękawic ochronnych w których ten związek występował. Związkami chemicznymi stosowanymi w celu zahamowania syntezy melanin jest monobenzylowy eter hydrochinonu i 4-chlororezorcyna. Drugi wymieniony związek występuje w preparatach przeciwko piegom.

Trzeci sposób usuwania przebarwień skórnych polega na hamowaniu syntezy melanin przez zakwaszenie. Biosynteza melanin w organiźmie wymaga środowiska zasadowego, dlatego roztwory kwaśne zastosowane zewnętrznie mogą hamowac tworzenie się nadmiernych przebarwień skórnych. W tym celu stosuje się naturalne, rozcieńczone kwasy organiczne: mlekowy, octowy, cytrynowy.

Środki brązowiące skórę - samoopalacze

Preparaty wywołujące sztuczną opaleniznę skóry zostały wprowadzone na rynek amerykański w 1959 r., a rok później trafiły do Europy.

Podstawowe znaczenie w preparatach wywołujących sztuczne zbrązowienie skóry ma 1,3-dihydroksyaceton, który można traktowac jako najprostszy cukier z grupy ketoz. Innymi związkami wywołującymi zbrązowienie skóry są erytruloza i aldehyd mukonowy. Erytruloza ma postac syropowatej cieczy, a do brązowienia skóry stosowana jest w postaci 2-10% roztworów. Po zastosowaniu aldehydu mukonowego zbrązowienie naskórka następuje po upływie ok 30 minut. Dla korekty i osiągnięcia pożądanej tonacji zbrązowienia wymienione związki stosuje się w kombinacji z innymi substancjami mającymi również właściwośc barwienia naskórka. Związki takie wiążą się z powierzchnią naskórka za pomocą oddziaływań fizycznych lub chemicznych, należą do nich m.in. alloksan, ninhydryna, oraz pochodne hydroksy-1,4-naftochinonu.

Substancjami naturalnymi, stosowanymi już od dawna do barwienia skóry, są wyciągi z liści i łupin niedojrzałych owoców orzecha włoskiego, zawierające jugolon czyli 8-hydroksy-1,4-naftochinon, oraz ekstrakty z liści Lawsona inermis bogate w lawson, czyli 2-hydroksy-1,4-naftochinon.

Farbowanie włosów